Türkiye’den nükleer güvenliğe yeni adım

Yeni düzenlemeyle, nükleer silahların yayılmasının önlenmesi amacıyla nükleer alanda kullanılan veya kullanılabilecek madde, malzeme, ekipman, sistem, bileşen ve ilgili teknolojinin ihracat ve ithalatına ilişkin kurallar yeniden belirlendi.

Yönetmelik, nükleer güvence kapsamında yer alan ve özel olarak tasarlanmış veya hazırlanmış eşyaları kapsıyor. Serbest bölgelere getirilen ya da bu bölgelerden yurt dışına çıkarılan eşyalar da yönetmelik hükümlerine tabi olacak.

DAYANAK VE TANIMLAR

Yönetmelik; 7381 sayılı Nükleer Düzenleme Kanunu ile 95 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’ne dayanılarak hazırlandı.

Metinde “Nükleer Transfer Uyarı Listesi”, “Nükleer Çift Kullanım Listesi”, “Güvence Belgesi”, “Nükleer güvence denetimi”, “Yeniden transfer” gibi kavramlar ayrıntılı şekilde tanımlandı.

NÜKLEER SİLAH VE PATLAYICILAR YASAKLANDI

Yönetmelikte, ihracatı veya ithalatı yapılan hiçbir eşyanın nükleer silah ya da patlayıcı yapımında kullanılamayacağı açıkça belirtildi.

Bu koşulu sağlamayan ihracat ve ithalat işlemlerine izin verilmeyecek.

FİZİKSEL KORUMA VE GÜVENCE DENETİMİ

İhracat ve ithalat süreçlerinde, eşyanın sevkiyatı sırasında alınacak fiziksel koruma önlemlerine ilişkin ihracatçı, ithalatçı ve taşıyıcı firmalar arasında sorumlulukların belirleneceği sözleşme yapılacak.

Nükleer maddelerin korunmasına ilişkin önlemler, uluslararası sözleşmelere ve hem Türkiye’nin hem alıcı ülkenin mevzuatına uygun biçimde yürütülecek.

İhracat, yalnızca alıcı ülkenin Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ile imzalanmış güvence denetimi anlaşması yürürlükteyse veya eşya UAEA denetimine tabi tesislere gönderiliyorsa yapılabilecek.

ZENGİNLEŞTİRME TESİSLERİNE KISITLAMA

Zenginleştirme tesisi, ekipman veya teknolojisinin ihracatında, bu tesislerin yüzde 20’nin üzerinde zenginleştirilmiş uranyum üretmeye yönelik kullanılmasına izin verilmeyecek.

İHRACAT VE İTHALATTA İZİN ŞARTI

Nükleer Transfer Uyarı Listesi ve Nükleer Çift Kullanım Listesi Kurumun resmî internet sitesinde yayımlanacak ve gerektiğinde güncellenecek.

Bu listelerde yer alan tüm eşya için Kurumdan izin alınması zorunlu olacak.

İhracat izni, Kurum tarafından elektronik veya yazılı olarak düzenlenecek ve kapsamı aşacak şekilde kullanılamayacak.

İzin başvurularında, eşyanın teknik özelliklerini gösteren belgeler, son kullanım sertifikası ve ticaret odası kayıt belgeleri sunulacak.

İZİN SÜRELERİ VE GEÇERLİLİK

Kurum tarafından verilen ihracat izinleri genellikle üç ay, ithalat izinleri ise altı aya kadar geçerli olacak.

İzin kapsamındaki bilgilerde değişiklik olması halinde, firmaların üç iş günü içinde Kuruma bildirim yapması gerekecek.

DENETİM VE YAPTIRIMLAR

İhracat ve ithalat faaliyetleri Nükleer Düzenleme Kurumunun denetimine tabi olacak.

Yönetmelik hükümlerine veya Kurum kararlarına aykırı hareket edenler hakkında idari yaptırımlar uygulanacak.

YÜRÜRLÜK VE GEÇİŞ HÜKÜMLERİ

Yeni yönetmelikle birlikte, 13 Şubat 2020 tarihli “Nükleer İhracat Kontrolü Yönetmeliği” yürürlükten kaldırıldı.

Yönetmelik, yayımlandığı tarihte yürürlüğe girdi.