Bireysel emeklilikte neler değişecek?

İşte Hürriyet gazetesi yazarı Noyan Doğan'ın bugünkü yazısı...

Önce nisan ayında açıklanan Yeni Ekonomi Programında BES’e detaylı yer verildi, şimdi de Meclis’ten geçerek, Resmi Gazetede yayımlanan 11. Kalkınma Planında sistemde yapılacak değişiklikler madde madde sıralandı. Görünen o ki, önümüzdeki dönem BES’te önemli değişiklikler olacak. Bu da bugün için 6.8 milyonu gönüllü sistemde, 5.1 milyonu da çalışanların içinde bulunduğu otomatik BES’te olmak üzere; toplam 12 milyona yakın kişiyi ilgilendiriyor demektir. Peki, neler değişecek?

SANAYİ DESTEKLENECEK

Öncelikle 2017’de başlayan ve tüm çalışanların BES’e girişine imkan sağlayan otomatik katılım uygulaması zorunlu hale getirilecek ve kişilerin kazançlarına göre; az geliri olandan az, çok geliri olandan daha çok maaşlardan kesinti yapılacak. Yeni sisteme işveren de katılacak ki, bugünkü mevcut uygulamada işveren katkısı bulunmuyor; sadece çalışanın maaşından kesinti yapılıyor. Bu sistemle birlikte kıdem tazminatı reformu da gerçekleştirilecek –ki, kıdem tazminatı reformu hem Yeni Ekonomi Programında hem de 11. Kalkınma Planında da yer alıyor- ve işverenden, çalışandan yapılan kesintiler BES ile entegre edilerek, kıdem tazminatı fonu, ya da bir başka adıyla emeklilik fonu oluşturulacak. Bu değişiklik, 2020 yılında yapılacak. Daha açık bir anlatımla yeni oluşturulacak fon, 2020 yılında hayata geçecek.

Peki, ne kadarlık bir fondan bahsediliyor? Bu değişiklikle birlikte 2020 yılından 2025 yılına kadar emeklilik fonunda biriken tutarın, milli gelirin yüzde 10’unu aşacağı tahmin ediliyor ki, bu da yaklaşık 400 milyar lira anlamına geliyor. Yani, 2025 yılında 400 milyar liralık emeklilik fonumuz olacak. Bugün için 100 milyar lirası gönüllü BES’te, 6.5 milyar lirası da otomatik BES’te olmak üzere emeklilik fonları toplamı 106 milyar liranın üzerinde. Bunun 400 milyar liraya çıkması ile ülke olarak tasarruf oranımız artacak. Ama daha da önemlisi, -11. Kalkınma Planında yer aldı- emeklilik fonlarında oluşan kaynak, sanayinin büyümesi için kullanılacak. Bir anlamda emeklilik fonunda oluşan birikimler ile sanayi kesimi desteklenecek.

KREDİ YERİNE BES

BES’te bu büyüklüklere ulaşmak için yapılacak değişiklikleri de madde madde anlatayım. Öncelikle, gençler için sistem cazip hale getirilecek. Bunun için de mevcut devlet destekleri yaşa göre değiştirilecek. Mevcut uygulamada yaşa bakılmadan devlet, sisteme tüm girenlere yüzde 25 katkı yapıyor. Değişlikle birlikte yaşa göre devlet desteği de değişecek. Örneğin, 20 yaşında BES’e girene devlet daha fazla destek olacak.

İkinci önemli değişiklik ise kişilerin, kısa vadeli nakit ihtiyaçları nedeniyle BES’ten çıkışlarını engellemek için birikimlerinin bir kısmını çekme hakkı tanınacak olması. Bugün içi katılımcılara bu hak tanınmıyor. O nedenle kişiler birikimlerinin tamamını alıp sistemden ayrılmak durumunda kalıyor, bu durumda da devlet katkısındaki birikimlerini yakıyor. Yapılacak değişiklikle sistemdeki katılımcılar sağlık, evlilik, eğitim, mülk sahibi olma gibi ihtiyaçları nedeniyle BES’teki birikimlerini bir kısmını kullanabilecek; böylece hem sistemden çıkmak zorunda kalmayacak hem de devlet katkısındaki birikimlerini de yakmayacak.