Cari dengede bozulma mı başladı?

Baştan söyleyelim, hayır. Cari işlemler dengesi Haziran ayında piyasa beklentisi olan 3.8 milyar doları 200 milyon dolar aşarak 4.09 milyar dolar olarak açık verdi. Ancak, diğer aylara göre nispeten kötü olarak kaydedebileceğimiz bu görünüm yılsonu cari işlemler açığı hedefi için hiç de bir tehdit içermiyor. Yılın ilk beş aylık cari işlemler performansı oldukça iyiydi, Haziran ayında yaşanan Irak krizi ve ihracatta bozulmaya rağmen bu rakam, yılın geneli için cari işlemler dengesinde bozulmaya sebep olacak bir sebep ihtiva etmiyor.

Şevin Ekinci
Ekinci Economics Consulting

Haziran dengesi neden iyi değil?

Söz konusu ayda ihracat performansı zaten çok yüksek olmaz ama bu sefer Irak’a yapılan ihracatta bir önceki aya göre gördüğümüz yüzde 30 azalma da ihracat performansının bozulmasında etkili oldu. Türkiye İhracatçılar Meclisi’nden edindiğimiz ihracat rakamı Haziran ayı için 12.5 milyar dolara işaret ediyordu ve bu sene Ocak ayından beri gördüğümüz en kötü performansı vermişti. Haziran ayında Irak’a yapılan ihracat aylık bazda yüzde 30 düşüş göstererek sadece 726 milyon dolar olmuş idi. Hâlbuki geçen sene Temmuz ayından bu yana Irak’a olan ihracat hep 1 milyar doların üzerinde kalmıştı. Merkez Bankası’nın bugün açıkladığı ödemeler dengesinin ihracat kaleminde toplamda Haziran ayında 13.9 milyar dolar gelir elde edildiğini görüyoruz. Bu, Ocak ayından beri görülen en düşük ihracat girdi kalemi. Ödemeler dengesi Temmuz ayı ihracatında da bu ‘nispeten düşük performansı’ görme olasılığı var.

Haziran ayında beklentilerden daha yüksek gelen cari işlemeler açığında servisler dengesi (servisler dengesinde özellikle turizm kalemi) ve altın ithalatı etkili olmuş. Turizm tarafında yaşanan ortalama diyebileceğimiz artış yüzünden cari işlemler dengesine, hizmetler kaleminden Haziran ayında ciddi bir destek gelmedi sadece 2.7 milyar dolarlık bir girdi yaşandı. Net hesaplama yaptığımızda turizmde Mayıs ayına göre sadece 500 milyon dolarlık artış oldu ve 2.7 milyar dolar net turizm geliri elde edildi. Hâlbuki 2013 öncesine baktığımızda Mayıs ayına göre bu kalemde 800 milyon dolarlık artışlar yaşanıyordu.

Denge için bir diğer negatif faktör beklentilerin üzerinde yapılan altın ithalatı oldu. Haziran ayında net altın ithalatı 1.1 milyar dolara ulaştı. Hatırlarsanız TCMB daha önce toplantılarında altın hariç cari işlemler dengesi hesaplamasını çok fazla dillendirirdi. Altın ithalatında bu artış devam ederse tekrar altın hariç cari işlemler dengesi rakamını duymaya hazırlanalım.

Aslında tüm bu negatif faktörlere rağmen cari işlemler dengesi ne kredi kuruluşlarını ne de ekonomi yönetimini rahatsız edici boyutta değil. Hükümetin yılsonu cari işlemler dengesinde açık beklentisi 55.5 milyar dolar iken yılın ilk altı ayında toplam cari işlemler açığı 24.2 milyar dolar oldu.

Finansman profili hala sağlıksız

Ancak bu açığın finansman profili hala sağlıksız. Kredi derecelendirme kuruluşlarının ısrarla üzerinde durduğu konu, cari işlemler açığının uzun vadeli yatırımlarla finanse edilmesi gerektiği. Haziran ayında uzun vadeli dediğimiz doğrudan yabancı sermaye girişi nette sadece 740 milyon dolar oldu. Haziran ayında, nispeten kısa vadeli finansman kalemi olan 7 milyar dolar portföy geliri ile karşılaştırdığımızda bu çok cılız bir rakam olarak ortada duruyor.

Portföy yatırımlarında Haziran ayında hisse senedinden 150 milyon dolar net çıkış yaşanırken tahvil piyasasında 7.1 milyar dolar gelir elde edildi. Vade açısından baktığımızda tahvile yatan geliri hisse senedine tercih ederim ancak hükümetin görmek istediği bu kadar yüksek portföy yatırımından ziyade doğrudan yabancı sermaye kalemindeki gelirin artıyor olması.

Zira bu kadar yüksek olan portföy gelirinden sonra net hata noksan olarak adlandırılan ve kayıtsız olarak nitelendireceğimiz kalemde Haziran ayında 1.3 milyar dolar çıkış yaşandı. Net hata noksan, ödemeler dengesinden ortaya çıkan eksiklikleri ve hataları not alan kalem ve geçen sene Aralık ayından beri ilk kez bu kadar yüksek bir açık verdi. Net hata noksan kalemine kaydedilen eksi 1.3 milyar dolar, bize basit hata ve eksikliklerden çok daha farklı bir döviz çıkışı yaşandığını gösteriyor. Normal şartlar altında, takip eden aylarda pozitif açıklanacak olan bir net hata noksan kalemiyle karşılaşmamız gerekecek bu da zaten beklediğim portföy tarafında daha az miktarda gelir anlamına geliyor benim için.

Son bir not, cari işlemler dengesi açıklandıktan sonra bugün Dolar/TL kuru yukarı 2.16 seviyesini Borsa İstanbul ise aşağı 77,270 seviyesini gördü. Bütün gelişmekte olan ülkelerin finansal piyasalarında satış yaşanmadı. Ben Türkiye’de son açıklanan cari işlemler dengesinin az da olsa negatif algıya katkı yapmış olabileceğini düşünüyorum.